Bildungsdirektion Kanton Zürich-Volksschulamt Plani mësimor kornizë Informatë për prindër Fletëparaqitje për regjistrim MINISTRIA E ARSIMIT SHKENCËS DHE TEKNOLOGJISË SË KOSOVËS Kurrikula e shkollës shqipe të  mësimit plotësues në Diasporë



Donacionet & Anëtarsimi


ELEMENTET E PLANIFIKIMIT TË MËSIMIT


ME THEKS TE VEÇANTË PËR MËSIMIN PLOTËSUES NË GJUHËN DHE KULTURËN E ATDHEUT



Çka është një mësim i mirë


Specialistët e fushës mësimore, por edhe të tjerët, shpesh merren me pyetjen se çka është një mësim i mirë. Është theksuar se mësimi i mirë është me orientim veprues dhe problemor, shfrytëzon të gjitha shqisat, u vë nxënësve kohë të mjaftueshme në dispozicion që mundësisht ata të zbulojnë gjithçka vetë. Një mësim i tillë është me strukturë të hapur dhe e vë nxënësin në qendër. Por për të arritur këtë qëllim është me rëndësi që mësimdhënësi të bëjë një planifikim deri në detaje për lëndët mësimore. Është e qartë këtu që gjithnjë gjatë orëve mësimore mund të ndodhin situata të cilat e ndryshojnë rrjedhën e planifikuar të një ore mësimore. Ka edhe kritikë të planifikimit të cilët theksojnë se nuk është e mundur të bëhet një planifikim deri në detaje sepse nxënësit nuk janë një sistem i lidhur mes vete i kompjuterëve të cilët funksionojnë në të njëjtën kohë dhe në të njëjtën mënyrë.

 

Në mësimin plotësues roli i mësimdhënësit  është në rend të parë rol i një këshilltari mësimor  dhe vetëm pjesërisht një dhënës njohurish. Por kjo nuk është gjithnjë kështu. Këtë element duhet shikuar edhe në raport me përbërjen e klasës, ngase ka disa klasë që kanë shumë më tepër nevojë për fjalën e mësimdhënësit se disa klasë të tjera ku niveli gjuhësor i nxënësve është më i ngritur dhe ata mund të punojnë në shumë sekuenca mësimore edhe në mënyrë të pavarur. Pra këtu është me shumë rëndësi që secili mësimdhënës i mësimit plotësues të ketë një pasqyrë të qartë të para njohurive për nxënësit dhe për klasën.

Të mësuarit social është, në këto kushte mësimore, me shumë rëndësi. Për këtë arsye, për mësimdhënësit është me rëndësi që gjatë planifikimit të mësimit të kenë gjithnjë parasysh të mësuarit social të nxënësve. Në këtë drejtim puna në grupe përpos që zhvillon pavarësinë dhe solidaritetin e nxënësve forcon edhe kompetencat sociale të tyre.


Çka është një mësim jo i mirë


Edhe e kundërta e një mësimi të mirë- pra një mësim jo i mirë, është i qartë. Është mësimi frontal dhe i tipit që të shqyen timpanin e veshit, ku mësimdhënësi dëshiron të japë njohuri mbi kokat e nxënësve. Veprimi i njëtrajtshëm i mësimdhënësit gjatë një ore mësimore, përdorimi më shumë i një forme mësimore, në këtë rast më së shumti vjen në shprehje forma frontale, e bën këtë mësim jotërheqës dhe të mërzitshëm. Dhënia e njohurive të tilla mbeten të huaja për nxënësit, sepse nxënësit, tek një mësim me mësimdhënësin në qendër, i qasen mësimit në mënyrë pasive. Stërvitja e rreptë dhe të mësuarit përmendësh nuk është i domosdoshëm, sepse njeriu mëson më së miri në një atmosferë mësimi të lirë. Është dokumentuar shumë herë se të mësuarit nën presion e frikë ka një jetë të shkurtër. Përmbajtjet interesante nuk kanë nevojë për përsëritje.


Elementet e planifikimit të mësimit

1. Analiza e kushteve


Mësimdhënësi ka njohuri të thella për përmbajtjen mësimore dhe për atë se çfarë veç është mësuar më parë. Është e me shumë rëndësi që nxënësve tu ofrohen përmbajtje të cilat janë të kapshme për ta dhe janë të lidhura me jetën. Pikërisht përmbajtjet e papërshtatshme ndikojnë që nxënësit të humbin interesimin për mësimin plotësues dhe pas një kohe të mos vijnë më. Është shumë e qartë që edhe ne mësimdhënësit duhet të hulumtojmë vazhdimisht përmbajtje mësimore të cilat mund të hyjnë në kuadër të njësive tematike duke i arsyetuar edhe qëllimet që veç janë të përcaktuara në kuadër të tyre. Është e rëndësishme që mësimdhënësi të dijë për secilin nxënës se në cilin nivel është ai sa i përket zotërimit të gjuhës shqipe. Për këtë arsye është e domosdoshme që me nxënësit të bëhet në fillim të vitit shkollor një përcaktim i njohurive gjuhësore përmes një testi me shkrim dhe me gojë. Në bazë të këtij testi pastaj nxënësi do të caktohet në një nivel që i përgjigjet aftësive të tij në kuadër të klasës. Mosnjohja e nivelit të njohurive të nxënësve sjell edhe deri te problemi që ne mund tu ofrojmë nxënësve përmbajtje të cilat janë me qëllime shumë të larta dhe realisht të pakapshme për aftësitë që ata kanë.


Mësimdhënësi  i njeh kushtet në shkollat ku punon, kurrikulën si dhe parakushtet e nxënësve. Varësisht nga vendi dhe nga personat përgjegjës kemi edhe shkolla të cilat i plotësojnë shumë mirë kushtet që kërkohen për mësimin plotësues dhe e kundërta, shkolla ku është shumë vështirë të mbahet  ky mësim, ngase mungojnë mjaft gjëra që janë shumë të nevojshme për një zhvillim të suksesshëm të mësimit.

Njohja e mirë e kurrikulës që para një kohe e ka publikuar MASHT e Kosovës është me rëndësi parësore. Njëkohësisht është me shumë rëndësi që të shikohet se a ka në kuadër të vendeve mikpritëse kurrikula të cilat janë të përgatitura për mësimdhënësit e mësimit plotësues. Kjo është me rëndësi ngase është e padobishme që ne të paraqitemi me qëndrimin që ne e kemi një kurrikulë dhe i përmbahemi vetëm asaj. Kurrikula e mirë mund të plotësohet me vazhdimisht me simotrat e saj.


Mësimdhënësi konfrontohet me rëndësinë që ka  tema për nxënësit si dhe për atë vetë. Me kalimin e kohës kanë ndryshuar edhe përmbajtjet, ngase tani kemi edhe një mërgatë e cila është e ngulitur në vende të ndryshme që shumë vite dhe çështja e integrimit pozitiv të saj në kuadër të vendeve mikpritëse është një detyrë e rëndësishme edhe e shkollës shqipe të mësimit plotësues. Mësimdhënësi është mirë të dijë edhe se çfarë temash mësojnë nxënësit në kuadër të shkollës së rregullt vendase dhe aty ku është e mundur të bëj ndërlidhje me to. Ashtu nxënësit do të kenë mundësi të kuptojnë shumë më mirë këto përmbajtje dhe edhe interesimi tek ta do të jetë më i madh. Është me shumë interes që mësimdhënësit të bashkëpunojnë me mësimdhënësit e shkollës së rregullt dhe të shikojnë mundësinë e bashkëpunimit në fusha të ndryshme.  

Mësimdhënësi i plotëson njohuritë e tij me materiale të përshtatshme (tekste, hulumtime për përmbajtje të përshtatshme …) dhe i  paraqet në mënyrë diferencuese ato në formë të një fletëkoncepti. Është e domosdoshme që mësimdhënësi të bëj një parapërgatitje të mirë para se të fillojë ora mësimore. Mungesa e një plani detajues për rrjedhën e orës mësimore e bën mësimin plotësues të mërzitshëm dhe gjithnjë të njëjtë. Duke qenë një mësim me nivele dhe me nxënës të aftësive të ndryshme e grupmosha të ndryshme kërkohet që mësimdhënësi të bëj një përgatitje serioze të planifikimit të mësimit duke filluar nga analiza për përbërjen e klasës, pastaj vendosjen e qëllimeve e përmbajtjeve, zgjedhjen e formave të përshtatshme mësimore, vlerësimin e punës së kryer etj.


Mësimdhënësi shtron pyetjet për sqarim:


1. Për çka jap mësim dhe si e inkorporoj temën në  kurrikulë?

2. Cilat metoda dhe forma të punës i zgjedh, cilat teknika mësimore, strategji mësimore i përdor?

3. Cilat janë marrëdhëniet themelore ndaj nxënësve?

4. Si është komunikimi dhe marrëdhëniet në klasë?

5. Si është atmosfera në raport me konfliktet?

6. Cilat janë veprimet edukative, disiplina?

7. Me çfarë stili e udhëheq klasën, çfarë atmosfere krijoj     në klasë? ...





2. Struktura didaktike


l I vendos dhe i arsyetoj qëllimet, përmbajtjet dhe metodat (fazat improvizuese?) Vendosja e qëllimeve kërkon një njohje të mirë të klasës. Është me rëndësi të kufizohet  tema (temat) në aspektin kualitativ dhe sasior, dhe të  përcaktohet sa orë duhet të vë në dispozicion për temën në tërësi.

l I marr parasysh kërkesat e nxënësve për të gjetur tema kuptimplote, forma të punës etj., dhe i integroj ato në mësim. Pikërisht marrja parasysh e interesimeve të nxënësve për tema të caktuara e bën mësimin më tërheqës dhe angazhimet e nxënësve janë më të mëdha.

l Cilat qëllime duhet t‘i arrijnë të gjithë nxënësit, (definoj qëllimet për disa nivele), cilat janë kërkesat e nivelit individual dhe a qëndron synimi i mësimit tim në fushën e kompetencave kognitive, personale apo sociale. (Kujdes për qëllimet afektive!) Për sqarim shih taksonominë e Blum-it. Vetë përbërja e klasës së mësimit plotësues nuk lë hapësirë për një mësim uniform dhe të përafërt për të gjithë nxënësit. Për këtë arsye duhet bërë një përgatitje specifike për secilin nivel veç e veç  duke shtruar detyra të niveleve të ndryshme të cilat u përgjigjen aftësive specifike të nxënësve.

Gjithashtu shtrohet pyetja se sa janë përmbajtjet të lidhura me jetën, me vetë nxënësit, sa mund të zbatohen në praktikë etj. Kur nxënësit përmbajtjet e mësuara i përdorin në situata të ndryshme jetësore me sukses, atëherë rritet dëshira e tyre për të ardhur me vullnet në mësimin plotësues sepse shohin edhe dobinë praktike të mësimit të gjuhës shqipe.


3. Përcaktimi i formave mësimore Fazat / Aktivitetet / Mjetet mësimore


Cilat procese mësimore u ndihmojnë nxënësve t‘i arrijnë qëllimet

Cilat forma mësimore në cilën fazë të orës (ritmizimi) i zgjedh (punë individuale, punë me partner, punë në grupe, punë frontale etj.) Në rrethana të rëndomta një hyrje bëhet zakonisht nga mësimdhënësi por ekziston mundësia që kjo të bëhet edhe nga një nxënës i suksesshëm pas një përgatitje paraprake me të. Pas hyrjes që zakonisht është një formë frontale e mësimit, mund të bëhet një punë në grupe. Puna në grupe zakonisht bëhet aty nga faza e mesme e një ore mësimore dhe shërben për tu  thelluar në një temë e cila për nxënësit është veç e njohur. Puna në grupe është me shumë rendësi të përdoret sepse si një formë sociale e mësimit forcon pavarësinë dhe solidaritetin  e nxënësve si dhe ndjenjën e përkatësisë ndaj grupit. Për nxënësit në vendet e Evropës Perëndimore kjo është një formë e njohur dhe mund të përdoret në mënyrë mjaft efektive në mësimin plotësues, duke pasur parasysh përvojat e nxënësve në klasat e rregullta.


Mësimi plotësues shtron kërkesa shumë të larta për mësimdhënësit, ai/ ajo duhet të jetë gjithnjë në nivel të kërkesave që shtron secila klasë veç e veç. Pra duhet pasur kujdes që gjithnjë të kemi edhe detyra shtesë për më të shpejtit (mënjanim paniku). Mungesa e tyre na krijon situata jo të mira në mësim, duke i mërzitur nxënësit e aftë dhe ata që për nga mosha janë të rritur. Një çështje tjetër e cila është shumë me rëndësi është koha që kemi në dispozicion. Në rrethana të rëndomta do të duhej bërë një ndarje të  kohës 45 minuta për nivelet. P.sh. Për tri nivele 3 X 15. min. Por kjo nuk guxon të jetë gjithnjë kështu sepse në kuadër të klasës nganjëherë ka një nivel nxënësish që nuk ka nevoje për 15 minuta por për më pak dhe e kundërta. Pra, sipas specifikave të grupit duhet vënë edhe kohën e mësuesit në dispozicion.

Përdorimi i mjeteve mësimore (tabela, libri, kompjuteri, materiale didaktike etj.)

Tri fazat e procesit të mësimit: përvetësimi, përpunimi (të mbajturit mend) dhe bartja. Si i mundësoj këto?



Përkrahje diferencuese (nx. të dobët, dhe nx. të aftë) pjesëmarrja e të gjithë nxënësve në mësim. Duhet pasur shume kujdes që nxënësit e dobët të përkrahen vazhdimisht, në mënyrë që të mos ndihen në pozita inferiore në krahasim me të tjerët. Është sidomos delikate situata kur vijnë nxënës të rinj të cilët janë në një

Moshë më të rritur dhe njohuritë e tyre në gjuhën shqipe janë minimale. Nëse nuk u krijohet një atmosferë afrueseshumë shpejt ata largohen nga mësimi shqip, duke u bërë kështu padashje edhe si kundërshtar të tij me sloganet se është një mësim i mërzitshëm etj.


Vlerësimi i orës mësimore


Në fazën e fundit të orës mësimore është me shumë rëndësi të sigurohen rezultatet e mësimit si p.sh. Përmes një pllakate, prezantimi, një testi të shkurtër etj.)

Mësimdhënësi shtron pyetjen se a është arritur qëllimi i punës dhe a duhet të bëhen përmirësime dhe çfarë përmirësimesh duhet të bëhen. Një mësimdhënës i suksesshëm gjithnjë bën një vetëvaluim për punën e vet, ashtu ka mundësi të ketë një pasqyrë të qartë të pjesëve të suksesshme të orës mësimore dhe të atyre më pak të suksesshme


Një element që shpesh sikur bie në harresë është lavdërimi dhe falënderimi për  nxënësit për punën e bërë. Përmes kësaj ne forcojmë vetëbesimin tek ta dhe njëkohësisht forcojmë inteligjencën e respektit.

Duke pasur parasysh që mësimi plotësues mbahet një herë në javë është e natyrshme që të jepen detyra shtëpie. Ato i mbajnë nxënësit të lidhur me këtë mësim si dhe natyrisht thellojnë njohuritë e tyre për lëndët e ndryshme. Megjithatë është me rëndësi që nxënësit të mos ngarkohen shumë me detyra shtëpie ashtu që të krijojnë një refuzim ndaj tyre. Duhet pasur parasysh që ata gjithashtu kanë çdo ditë mësimi detyra nga mësimi i rregullt dhe një mbingarkim i tyre në këtë drejtim shkakton frustrime të panevojshme. Tek kontrollimi i detyrave të shtëpisë duhet pasur kujdes që ato mundësisht të bëhen jashtë kohës edhe ashtu të shkurtër që kemi në dispozicion për mësimin plotësues, ose përmes vetëkontrollit.



Kumtesë e mbajtur në Seminarin e Shkollës Shqipe të Mësimit Plotësues në Diasporë


________________________________

 | Nexhat Maloku | Strugë, 24.7.2008 |



Memorandumi i një fëmije për edukatoret / edukatorët



1. Mos më përkëdhel. Unë e di saktësisht që nuk duhet të kem gjithçka që dëshiroj dhe kërkoj. Unë vetëm të testoj ty.

2. Më ndihmo, që të njoh edhe kufinjtë dhe t’i akceptoj ata. Nëse jo e jotja është e përshtatshme dhe shoqërore, të shumtën e herave mund t’ia dal mbanë. Një jo nuk më dëmton, edhe unë nuk mund t’i plotësoj të gjitha dëshirat tuaja, apo jo?

3. Mos më detyro. Kjo më mëson, që vetëm forca vlerësohet. Unë reagoj më mirë kur më udhëzon.

4. Mos bëj premtime të parakohshme, sepse mund të ndodhë që ti nuk mund t’iu përmbahesh. Kjo e dëmton besimin tim tek ti.

5. Mos bjer pre e kërkesave të mia, kur unë them apo bëj diçka që ti ta humbësh torruan, sepse atëherë unë do të provoj që të arrij edhe më shumë “fitore” të tilla.

6. Mos ke frikë që të sillesh me mua në mënyrë të qartë dhe të prerë, por miqësisht. Unë e vlerësoj këtë formë sepse atëherë unë e di nga kush jam unë.

7. Mos ndërro gjithnjë. Kjo më ngatërron dhe më bën të pasigurt.

8. Mos bëj diçka për mua, nëse unë mund ta bëj vetë. Sepse atëherë unë ndjehem si një foshnjë dhe të vë edhe më tutje në shërbimin tim. S’ka gjë nëse unë ndjehem më i vogël sesa jam. Më mirë më përkrah në atë që, sa të jetë e mundur, unë t’i zgjidh vetë problemet – por mos i zgjidh ti për mua, edhe pse unë natyrisht do të kisha dëshirë nganjëherë që ti ta bëje këtë!

9. Më beso mua për diçka, më jep kurajo! Nganjëherë më duket gjithçka e madhe dhe e vështirë. Vetëm përmes përvojave dhe të provuarit unë i zbuloj aftësitë e mia dhe bëhem më i sigurtë. Përkujdesja e tepëruar dhe frika veç sa më bëjnë të pasigurtë.

10. Më thuaj haptas për gabimet. Unë duhet të mësohem që të bëj gabime, pa pasur nevojë  që të besoj, që për këtë arsye unë jam i keq apo budalla.

11. Ndoshta ty të ndihmon, që problemet dhe vështirësitë e mia t’i shikosh edhe si aftësi, të cilat unë ende nuk i kam mësuar (p.sh., pengesat në të fjetur, zakonet “e këqija”, frikën).

12. Mos u preokupo shumë me zakonet e mia të këqija. Kjo veç mund të më shtyjë që t’i mbaj edhe më tutje ato.

13. Mos e vë në dyshim besimin tim, në të kundërtën, nga frika unë tregoj veç gënjeshtra.

14. Mos u mundo të më predikosh. Ti do të befasohesh, se sa mirë e di unë se çka është mirë dhe çka është keq.

15. Mos u anko. Në mënyrë që ta mbroj veten, duhet të bëhem sikur jam i shurdhër.

16. Mos iu kushto shumë vëmendje vuajtjeve të mia të vogla. Sepse unë do të mësohem të vlerësoj edhe një shëndet të dobët, nëse kjo tërheq aq shumë vëmendje.

17. Mos mendo që është nën dinjitetin tënd, të kërkosh falje nga unë, nëse një herë ke bërë diçka të padrejtë ndaj meje – kjo më ndodh edhe mua.

18. Bëhu një idol i mirë për mua, sepse unë të vëzhgoj ty gjithnjë me shumë vëmendje, edhe kur ti këtë nuk e vëren. Kur ti demonstron diçka, tregon, përjeton, ndjen, njeh, kupton, jep kurajo, thua po dhe jo, je paqësor dhe i përzemërt si dhe i qartë, bën humor – këto dhe shumë gjëra të tjera mua më pëlqejnë tek ti!



(V. Sollz/J. Frick)


_______________________________________

| Përktheu nga gjermanishtja:  Nexhat Maloku | Maj 2008 |